Σάββατο 30 Μαρτίου 2013

Το γερμανικό Leitmotiv της ευρωπαϊκής κρίσης

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΚΟΠΛΑΚΗ*

«Wir wollen kein deutsches Europa, sondern ein europäisches Deutschland», επεσήμανε, σχεδόν προορατικά ο Τόμας Μαν, σε έναν από τους περίφημους λόγους του. «Δεν θέλουμε γερμανική Ευρώπη, αλλά ευρωπαϊκή Γερμανία». Δυστυχώς, δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς το ίδιο για τους οργανικούς διανοούμενους του νεοφιλελευθερισμού σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες, ειδικότερα στην Ελλάδα της μνημονιακής καταστροφής. Εθισμένοι να οσμίζονται το εκάστοτε «διεθνές κέντρο» στις τυφλές και απάνθρωπες εξελίξεις της οικονομίας, εξασκημένοι από τις υποκλίσεις στις επεκτατικές εξαλλοσύνες των Μπους και Μπλαιρ, χρησιμοποιούν άλλη μια φορά τις πιο πολιτικάντικες μεθοδεύσεις και τον πιο βάρβαρο αναγωγισμό, ώστε να διαστρεβλώσουν σε «αντιγερμανισμό» την κριτική απέναντι στους ολέθριους σχεδιασμούς της γερμανικής άρχουσας τάξης. Μέσα στη βουλιμική τους ιδιοτέλεια, υπέθαλψαν σχέσεις μίσους και ανταγωνισμού για κάθε συμβιωτική σχέση διαφορετικών πολιτισμών. Μέσα στην ίδια βουλιμική ιδιοτέλεια, είναι ικανοί να σαρώσουν με αυθάδη ακρισία ακόμα και τον Χάινριχ Μπελ: «Με καταλαμβάνει αγωνία ενώπιον κάθε μορφής γερμανικής κυριαρχίας.[...] Έχω ζήσει και δει υπερβολικά πολλή γερμανική κυριαρχία».
Υπάρχει σε αυτό το σχήμα μια έντονα πολιτική διάσταση. Αφενός, οι άρχουσες τάξεις των περισσότερων χωρών στην Ε.Ε. και οι πολιτικές τους εκφράσεις επιδιώκουν να διαλέγονται με το γερμανικό κατεστημένο για να σταθμίζουν το «έχει τους» και να δικαιολογούν την πλήρη απορρόφηση της πολιτικής δημοκρατίας από τον οικονομικό ντετερμινισμό, που σπαράσσει τις οικονομικές και κοινωνικές κατακτήσεις. Αφετέρου, μέσα στα Μνημόνια έχει ουσιαστικά συνομολογηθεί ότι ο μεγάλος πλούτος παραμένει άθικτος, για να κατευθυνθεί στο γερμανικό «Champion-Standort» και να εγγυηθεί την ηγεμονική αναπαραγωγή του «εσωτερικού ανταγωνισμού» στην Ευρωζώνη, ο οποίος συμπιέζει ραγδαία τις δυνάμεις της εργασίας παντού, έστω κι αν σε πρώτο επίπεδο αυτό που ισχύει στην ελληνική περίπτωση διά γυμνού οφθαλμού, ισχύει σε άλλες περιπτώσεις με πιο έμμεσο και πιθανώς γι’ αυτό πιο δυσδιάκριτο τρόπο.
Το Leitmotiv της γερμανικής οικονομικής στρατηγικής για την κρίση είναι η συγκεντροποίηση των κεφαλαίων, η πανευρωπαϊκή απαξίωση της εργασίας, η μετεξέλιξη του δημοκρατικού ελλείμματος της Ε.Ε. σε συνθήκη πλήρους αποκλεισμού των λαών από τη λήψη των αποφάσεων. Ο άφρων νεοσυντηρητικός συνασπισμός εξουσίας στη Γερμανία θέτει σε άλλους άφρονες συνασπισμούς εξουσίας την οικονομική του επικυριαρχία ως τίμημα, αλλά και μοναδικό εφικτό πλαίσιο, της εδραίωσής τους: Ως νέα ευρωπαϊκότητα ορίζεται η πλήρης υποχώρηση του δικαίου απέναντι στους νόμους του κεφαλαίου. Το ισχυρότερο κεφάλαιο ενσωματώνει στην ιδιαιτερότητά του την επιλογή των επιμέρους εθνικών κεφαλαίων για άγριο πρωτογενή καπιταλισμό και ρευματοδοτεί στο πολιτικοϊδεολογικό εποικοδόμημα τους εθνικούς εγωκεντρισμούς: Περίφοβος αυτοθαυμασμός και μονεταριστική εκδοχή κοινωνικού δαρβινισμού στον Βορρά. Προσφυγή σε ανορθολογικούς και φασίζοντες αρχαϊσμούς στον Νότο.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι, στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών, αυτό που αποκαλούμε «μερκελισμός» φροντίζει ώστε κάθε συστηματοποίηση του πλαισίου της λιτότητας να προηγείται οποιωνδήποτε προτάσεων για απεικάσματα πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης: Πρέπει να σταθεροποιηθεί το πλαίσιο, μέσα στο οποίο οι εργαζόμενοι της Ευρώπης θα τρώνε τις σάρκες τους, ώστε κατόπιν να θεσμοποιηθεί ως αποτρόπαιο «ευρωπαϊκό κεκτημένο» του αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού.
Βεβαίως, η περί την κυβέρνηση Μέρκελ Ιερά Συμμαχία των νεοφιλελεύθερων αγνοεί μέσα στην αλαζονευόμενη μωρία της το καίριο: Οι κοινωνίες των πολιτών μπορούν να υποταχθούν, να φιμωθούν, να γίνουν αντικείμενο στυγνών εκβιασμών, δεν μπορούν όμως να εξαφανιστούν. Ο αναχωρητισμός από το πεδίο των αντιθέσεων δεν υπηρετεί τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, ούτε την ανατροπή της άγριας εκμετάλλευσης. Αλλά κι ο αμήχανος και ρητορικός «ευρωπαϊσμός» έφαγε οριστικά τα ψωμιά του. Για να χτυπηθεί η Ιερά Συμμαχία των νεοφιλελεύθερων και να αλλάξει η Ευρώπη προσανατολισμό, απαιτείται αριστερή, ριζοσπαστική ευρωπαϊκή πολιτική με συντονισμό και διάρκεια, κατά ποιοτική υπέρβαση των λανθανουσών, υπόγειων και μερικευμένων εκφράσεών της.
Leitmotiv μιας πανευρωπαϊκής συμμαχίας για την εργασία οφείλει να γίνει η οργάνωση ενός ανταγωνιστικού μπλοκ μέσα στην Ε.Ε., με όρους κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς. Έτσι μόνο, η διαλεκτική της τοπικότητας και της υπερτοπικότητας θα προσδώσει εμβέλεια στις κοινωνικές αντιστάσεις, προσφέροντάς τους τη θωράκιση ενεργητικής αλληλεγγύης, που έλειψε τραγικά στην περίπτωση της Κύπρου.

* Ο Νίκος Σκοπλάκης είναι ιστορικός.
Πηγή "Η Αυγή"