Πάντα
ο νοικοκύρης θα πληρώνει τα σπασμένα του λωποδύτη. Και πάντα ο
λωποδύτης θα φορτώνει το χρέος του στο νοικοκυριό. Πάντα έτσι γινότανε
στον ώριμο καπιταλισμό και πάντα έτσι θα γίνεται, αν αυτός δεν εξελιχθεί
δια της τεχνολογίας, των πολιτικών συστημάτων και της βιοοικονομικής
παιδείας στην άρνησή του, ή δεν γίνει μια παγκόσμια σοσιαλιστή
επανάσταση - μήπως τελικά «ξεχρεώσουμε» με την ιστορία της ουμανιστικής
διανόησης! Μέχρι τότε όμως θα πρέπει μάλλον να βιώσουμε ξανά, ως
ιστορική φάρσα, την ίδια την άρνηση του νοικοκυριού: ο νοικοκύρης να
πληρώνει τα σπασμένα του λωποδύτη στον ίδιον τον λωποδύτη!
Τι
διδάχτηκε ο νοικοκύρης; Τα νοικοκυρεμένα οικονομικά. Την επένδυση
μικρού ρίσκου που προϋποθέτει εμπιστοσύνη στο κράτος, στον τραπεζικό
τομέα του κράτους και σε υπερεθνικούς χρηματοπιστωτικούς θεσμούς, όπως
και την αποταμίευση, η οποία αναπαριστά την ατομική του και οικογενειακή
ασφάλεια, με την μορφή μάλιστα της νοικοκυροσύνης. Ε, σήμερα ο
νοικοκύρης «πληροφορείται» πως θα είναι αυτός που θα πληρώσει για την
κρίση που προκάλεσαν οι «θεσμικοί παίχτες», οι αεριτζήδες, τα θαυμαστά
μυαλά του «έξυπνου χρήματος» και οι πολιτικοί πάτρωνες, οι οποίοι ενώ
επένδυσαν την ισχύ τους στον μηχανισμό δημιουργίας χρεών, τώρα κουρεύουν
δικαιώματα εργαζομένων, μισθούς, θέσεις εργασίας, ελευθερίες και
επενδύσεις, όπως και καταθέσεις νοικοκυραίων.
Πώς,
δεν πραγματοποιήθηκαν ακόμη όλα αυτά; Σωστά, προαναγγέλθηκαν όμως από
μπόλικες επίσημες πηγές, όσα από τα παραπάνω δεν έχουν ακόμη λάβει την
μορφή κανόνα διάσωσης των χρεωκοπημένων Ευρω-κρατών. Γιατί
προαναγγέλθηκαν; Ποιος και γιατί παίζει με την αίσθηση ασφαλείας του
νοικοκυριού; Μα, εκείνος που επιδιώκει την αποσταθεροποίηση του
μικροαστισμού και την διάλυση των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων ως
οικονομικά υποκείμενα. Γιατί το κάνει; Για να μεταβάλει την
αντικειμενικοποίηση των νοικοκυριών, προφανώς. Έτσι τα νοικοκυριά θα
πάψουν να αυτοπροσδιορίζονται στον χώρο της κατανάλωσης και της
κοινωνίας των πολιτών, θα χάσουν την διαπραγματευτική τους, πολιτική και
κοινωνικοοικονομική ισχύ και τα μέλη τους θα αποτελέσουν ανίσχυρα
αντικείμενα στο χώρο της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. Ικέτες για μια
δουλειά. Κάποιοι μάλιστα θα πληρώνουν από την τρύπια τσέπη τους την
απασχόλησή τους… προσωρινά μέχρι να αντικειμενοποιηθεί πλήρως η
επαγγελματική τους υπόσταση.
Πώς
είναι δυνατόν όμως έτσι το νοικοκυριό να συνεχίσει να αποτελεί το
θεμέλιο κοινωνίας και αγοράς σε αυτά τα κράτη; Σε καλό σημείο φτάσαμε!
Κάνε μια στάση, αναγνώστη, και σκέψου μήπως τελικά το ζήτημα είναι η
αποσταθεροποίηση αυτών των εμφανιζόμενων ως προβληματικών κρατών
εξαιτίας της αδυναμίας τους να «πουλάνε» τα ίδια το χρέος τους για να
αγοράζουν επένδυση υψηλής υπεραξίας. Πού οφείλεται αυτή η αδυναμία; Σε
πολλά διαρθρωτικά προβλήματα της παραγωγικής ανάπτυξης εξαιτίας του
ηγεμονικού χαρακτήρα της διαίρεσης της εργασίας με εθνικά και ταξικά
κριτήρια και σε ακόμη περισσότερα πολιτικά, με την μορφή της εξαρτημένης
ηγεμονίας της τοπικής ελίτ από μια συγκυριακά διαμορφωμένη
Υπερηγεμονία, αλλά ας περιοριστούμε σε δύο κρίσιμα: στην ιδιωτικοποίηση
του τραπεζικού συστήματος πολιτικά ανίσχυρων κρατών που (παράλογα)
εμφανίζονται αυτά ως μόνοι υπεύθυνοι για το χρέος τους και στην
ιδιωτικοποίηση του ίδιου του αδύναμου πολιτικά κράτους μέσω της
χρηματαγοράς. Έτσι, αυτές οι χώρες αποκτούν αδύναμο (έως ανύπαρκτο)
δημόσιο συμφέρον, μια και το κράτος αρνείται τον ίδιο του τον εαυτό ως
Κυρίαρχη δομή, ενώ ταυτόχρονα αναλαμβάνει την απόλυτη ευθύνη για το
δημόσιο και ιδιωτικό χρέος (του)! Κάπως έτσι το δίλημμα της
πολιτκο-επιχειρηματικής ελίτ στα κράτη της ευρωζώνης που βιώνουν το
λεγόμενο «Sovereign DebtCrisis»
είναι «ποια στρατηγική θα μπορούσε να υποστηρίξει καλύτερα την
αναπαραγωγή της εντός ενός καθεστώτος ευρύτερης ηγεμονίας, που
ουσιαστικά την ακυρώνει ως αποφασιστικό παράγοντα». Η στρατηγική αυτή
σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να θεμελιώνεται στο νοικοκυριό, που
αντικειμενικά απορυθμίζεται και υποβαθμίζεται ως οικονομική και
κοινωνική προσωπικότητα, αλλά στην υπέρτατη απειλή για μετατροπή της
χώρας σε άναρχο κοινωνικό περιβάλλον, πράγμα που έχει συνδεθεί κατά την
νεωτερικότητα με το ιδεολόγημα της εξαφάνισης του νοικοκυριού και της
μετατροπής του νοικοκύρη σε άθλιο λωποδύτη για να επιβιώσει. Άρα, «πάση
θυσία στο ευρώ» για να γλυτώσει ο νοικοκύρης από την αναρχία και τον
κομουνισμό… Και μετά συζητάμε για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα
και θεωρούμε πως έχει προοδεύσει ο κόσμος! Ε, όχι καμία πρόοδος δεν
διαπιστούται μέσω αυτής της αφήγησης. Για σκοταδισμό του χειρίστου
είδους πρόκειται!
Δείτε
το παράδειγμα της σημερινής πολιτικής αφήγησης των Συγκυβερνητών στην
Ελλάδα υπό την προεδρία του κ. Σαμαρά: Ενώ υπονομεύουν το νοικοκυριό και
κάνουν τον νοικοκύρη να χάνει καθημερινά το έδαφος κάτω από τα πόδια
του, ισχυρίζονται πως προστατεύουν την βασική του/τους ασφάλεια. Και
πώς την προστατεύουν; Διευρύνοντας το πεδίο της ανασφάλειάς τους, ώστε
κάθε φορά κάτι να απομένει για να προστατευτεί. Και η πλέον ασφαλής
διαδικασία για τον νοικοκύρη μας – εσένα και εμένα αναγνώστη, καθώς στον
περισσότερο ή λιγότερο συμμορφωμένο μικροαστό απευθύνεται το άρθρο
αυτό - είναι να αποδεχτεί να πληρώσει τα σπασμένα του λωποδύτη στον
ίδιο τον λωποδύτη (: αυτόν που εμπορεύεται το δημόσιο συμφέρον,
ιδιωτικοποιώντας την πολιτική διαδικασία). Αυτή η σχέση εμφανίζεται να
είναι παραδόξως και μάλλον παραλόγως η πλέον ασφαλής για την φαντασιακή
ύπαρξη (μικροκυριαρχία) του νοικοκυριού και την ταυτότητα του
νοικοκύρη. Μόνον έτσι θα αισθανθεί πως ετούτους είναι μέλος μιας «imagined community of debt».
Της πιο ισχυρής πολιτικής κοινότητας, φίλε μου, την σήμερον, καθώς
μέσω αυτής διασκεδάζεται η μεταβολή στο πολιτικό καθεστώς κυριαρχίας
στην Ευρώπη.
Και γιατί όλα
αυτά; Διότι έτσι λειτουργεί εξελισσόμενος ο καπιταλισμός, θα ήταν μια
αποστομωτική, αλλά απολύτως αφηρημένη απάντηση. Τα έχουν αυτά «τα
αποστομωτικά», είναι αφηρημένα και αφηρημένα δεν προκαλείται κίνητρο
δράσης. Εκτός αν είσαι μύστης κάποιου δόγματος, ο οποίος δρας, όχι
επειδή εμπνέεσαι από το αφηρημένο, αλλά από το συγκεκριμένο που είναι η
προοπτική του δικού σου συμφέροντος μέσω της ανατροπής των σχέσεων που
σε καταδυναστεύουν και σε περιθωριοποιούν. Ο νοικοκύρης μας, εσύ και
εγώ, όμως, βρίσκεται αλλού. Υπήρξε συντηρητικός οικονομικά, ασχέτως αν
πολιτικά αυτοπροσδιοριζόταν ως συντηρητικός, φιλελεύθερος, προοδευτικός ή
ακόμη και επαναστάτης. Αυτό σήμερα «δικαιώνει» τον αγαθό κοινωνικό του
ρόλο: απροκάλυπτα το χρήμα του μεταφέρεται, δίχως προφανώς την άδειά
του, για να δανείσει κράτη και το τραπεζικό σύστημα μετά το σκάσιμο της
φούσκας, μια και κανείς πολιτικός δεν θα άντεχε να λάβει την απόφαση για
γενική αναδιάρθρωση δημόσιων και ιδιωτικών χρεών, δίχως την
νομιμοποίηση από επανάσταση ή πόλεμο… ή κάτι καινούργιο: μια παγκόσμια
υπερδομή διακυβέρνησης! Η μεταφορά αυτή δεν γίνεται όπως παλιά στο
πλαίσιο της χρηστής λειτουργίας των συναλλαγών εντός του
χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά δια της απροκάλυπτης κλοπής με
κυβερνητικά διατάγματα και κοινοβουλευτικές αποφάσεις «με το πιστόλι
στον κρόταφο»!
Μόνον που έτσι
διαλύονται οι οικονομικοί όροι της κοινωνικής συναίνεσης που επιτρέπουν
την ομαλή λειτουργία των αστικών καθεστώτων σε μια κοινοβουλευτική βάση.
Οι επιμέρους αστικές «δημοκρατίες χρέους» ασκούν μια πολιτική που
αποτελεί την άρνησή τους. Τα εμφανιζόμενα και αντιμετωπιζόμενα από την
χρηματαγορά ως υπερδανεισμένα κράτη, ή ακολουθούν πληθωριστική πολιτική
ή, αν δεν μπορούν – δεν τους επιτρέπεται – καταλύονται αντικειμενικά,
στρεφόμενα κατά της πηγής της τοπικής ηγεμονίας, που δεν είναι άλλη από
το νοικοκυριό και τους νοικοκυραίους. Προδίδοντας την «καλή πίστη» των
νοικοκυριών προσβάλουν τον ηθικό μύθο των αστικών δημοκρατιών. Και τότε
τι γίνεται; Εξαρτάται από πολλά, εσωτερικά και εξωτερικά. Αυτό που δεν
γίνεται είναι να μην μεταβληθεί έστω και προσωρινά και επιφανειακά το
σύστημα διακυβέρνησης και να μην αλλάξουν πρόσωπα και κόμματα.
Θα
μπορούσε να γίνει έτσι στην Ελλάδα; Η καταστροφή των νοικοκυριών να
οδηγήσει σε ένα νέο πολιτικό σύστημα το οποίο απλώς να διασκεδάζει τις
αιτίες κατάρρευσης του προηγούμενου; Δεν γνωρίζω, αλλά είναι πολύ
πιθανόν, στο βαθμό που δεν υφίσταται δυναμικό κίνημα ανατροπής του
υπάρχοντος, ιδεολογικοπολιτικά προσανατολισμένο. Κοιτάξτε, σοσιαλιστική
επανάσταση είναι βέβαιον πως δεν έχεις τις προϋποθέσεις για να κάνεις
(θεωρητικά ασφαλώς), αστική όμως για εκδημοκρατισμό και παραγωγική
ανασυγκρότηση θα μπορούσες να δοκιμάσεις. Μόνον που αυτή αναγκαστικά θα
στρεφόταν κατά της παρούσας θεσμικής οργάνωσης της ΕΕ και θα
προσδιοριζόταν σε αντίθεση με την Ευρωζώνη. Μήπως ωστόσο, θα ήταν αυτή η
αντίθεση που θα διαμόρφωνε συνθήκες επανάκτησης του χρέους (Κυριότητας
επί του χρέους); Μήπως αυτή η επανάκτηση θα απελευθέρωνε τον νοικοκύρη
από την απειλή αναρχοποίησης και θα τον έκανε να αντιληφθεί πως το
νοικοκυριό του δεν το θέλει πια κανείς έτσι όπως αυτός το ορίζει ως
κυρίαρχη μονάδα; Σε μια σύγχρονη «Sovereign Debt Crisis» αυτό που
θίγεται βαθύτερα είναι η κυριαρχία του νοικοκυριού και η ισχύς του
νοικοκύρη. Αυτό διασκεδάζεται μέσω της κατασκευής μιας «imagined
community of debt» που αγωνίζεται σε ένα πλαίσιο ψευδαισθήσεων για την
χειραφέτησή της, όχι από τον λωποδύτη, αλλά από το χρέος του λωποδύτη,
πληρώνοντας λύτρα σε αυτόν, για να πάψει να είναι εκείνη όμηρός του!
Έτσι
το εθνικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) συστήνει ένα νέο Ευρωπαϊσμό στο
πνεύμα: τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά (πρωτίστως αυτά της ευρωζώνης) ενώνει
μια πολιτικοοικονομική αφήγηση περί ξεχωριστού χρέους, που στην
πραγματικότητα τα διαχωρίζει ταξικά και εθνικά. Η υπέρβαση της εθνικής
κρίσης χρέους δια της εσωτερικής υποτίμησης, οδηγεί τις χρεοκοπημένες
από το ίδιο το κράτος (τους) κοινωνίες στην Ευρω-υποτέλειά τους. Και
αυτή η μορφή υποτέλειας της Ελληνικής κοινωνίας, η οποία αποτελεί το
εμφατικό παράδειγμα τούτης της σχέσης, έρχεται να προσφέρει την μοναδική
αίσθηση ασφαλείας που θα μπορούσε να διανοηθεί υπό της παρούσες
συνθήκες παράδοσης της κυριαρχίας του ελληνικού κράτους στην Τρόικα, ο
νοικοκύρης. Με αυτή την έννοια χαρακτήρισα προηγουμένως την «imagined
community of debt» ως την πιο ισχυρή πολιτική κοινότητα την σήμερον στην
χρεοκοπημένη ευρωζώνη. Αυτό σημαίνει πως το νοικοκυριό στην Ελλάδα
μετατρέπεται πλέον από όργανο της τοπικής ελίτ σε όργανο μιας απρόσωπης
ελίτ που διαχειρίζεται την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Μόνον που ετούτο
καθιστά το ελληνικό νοικοκυριό, αντικειμενικά, ετεροπροσδιορισμένο
παράγοντα τοπικών και πανευρωπαϊκών πολιτικών εξελίξεων. Η δαιμονοποίηση
από το ελληνικό νοικοκυριό των καταπιεστικών συμπεριφορών του
«Σόιμπλε», μπορεί να οδηγήσει στην φαντασιακή ταύτιση με τον τοπικό
λωποδύτη, ο οποίος να λάβει την φανταστική μορφή του εθνικού
απελευθερωτή για τον νοικοκύρη, στο πλαίσιο ενός σχεδίου λύτρωσης από
το βάρος των «λύτρων» που απαιτεί ο «Σόιμπλε» για την διάσωση της χώρας.
Λέτε να έχει αντίρρηση ο «Σόιμπλε»; Γιατί να έχει, αφού δεν διαταραχθεί
η νέα αρχή «ο νοικοκύρης πληρώνει τα σπασμένα του λωποδύτη στον
λωποδύτη»; Και όμως θα εμφανιστεί πως έχει αντίρρηση για να υπάρξει
εσωτερική πολιτική νομιμοποίηση του τοπικού λωποδύτη, πελάτη των
«Σόιμπλε». Νοικοκύρη μου, αν δεν αρνηθούμε για μια στιγμή τον
νοικοκύρικο εαυτό μας, την φαντασιακή μας ασφάλεια, δεν πρόκειται να
αποκτήσουμε πολιτική αυτοδυναμία, αυτοσυνείδηση και διάθεση για
κινητοποίηση και αγώνα, που θα επανασυστήνει τον νοικοκύρη στην Ελλάδα
ως αντίθεση του λωποδύτη κάθε μορφής.
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Piraeus Time
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου