του 'Αντονι Γκίντενς
Η Ευρώπη περνάει μια υπαρξιακή κρίση. Αυτό που κρίνεται είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θα κατορθώσει να επιβιώσει ως υπαρκτή πολιτική οντότητα. Ως σήμερα η ιστορία της ΕΕ είναι πολυτάραχη, αλλά και γεμάτη λαμπρές επιτυχίες. Κατόρθωσε να ενώσει την ήπειρο μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο αλλά και την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας. Η ενιαία αγορά διευκόλυνε πολύ το εσωτερικό κι εξωτερικό της εμπόριο. Η ΕΕ προώθησε τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο.
Οι επικριτές της τονίζουν πως οι συνιστώσες χώρες θυσίασαν στο βωμό της ΕΕ μεγάλα τμήματα της εθνικής τους κυριαρχίας. Το αντεπιχείρημα είναι πως σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, ενώνοντας τμήματα της κυριαρχίας τους τα έθνη αυτά τελικά ελέγχουν καλύτερα τις υποθέσεις τους, από ότι αν κινούνταν μόνα τους.
Κοιτώντας τις σημερινές μαύρες μέρες, πόσο εφικτό είναι να επιζήσει και να ευημερήσει η ΕΕ; Αρχικά οφείλουμε να διαπιστώσουμε την πολλαπλότητα των αιτιών της τρέχουσας κρίσης. Μερικά μάλιστα υπερβαίνουν το ευρωπαϊκό πλαίσιο (με σπουδαιότερη την προβληματική φύση της παγκόσμιας οικονομίας) ενώ άλλα την αφορούν άμεσα. Η ΕΕ είναι αργοκίνητη και άοπλη εμπρός σε καταστάσεις που απαιτούν επείγουσα και άμεση δράση. Πολύς λόγος έγινε για το ότι το ευρώδημιουργήθηκε χωρίς δημοσιονομικό πυλώνα και χωρίς δανειστή της υστάτης ευκαιρίας. Εξίσου σημαντικό είναι πως η οικονομική σύγκλιση που υποτίθεται πως θα συνέβαινε μεταξύ των πλουσιοτέρων και των φτωχότερων κρατών-μελών της ευρωζώνης, τελικά δεν υλοποιήθηκε. Η «ατζέντα της Λισσαβόνας», που είχε σχεδιαστεί προκειμένου να καταστήσει την ΕΕ «την πιο ανταγωνιστική οικονομία στον κόσμο» αγνοήθηκε από τα κράτη-μέλη που την είχαν περισσότερο ανάγκη -ιδίως εκείνα του νότου. Αντί π.χ. να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό, την υγεία και την αγορά εργασίας, οι κυβερνήσεις τους προτίμησαν να τηρούν τις υποσχέσεις τους χάρη στο δανεισμό. Τέθηκε σε κίνηση μια διαδικασία αποδέσμευσης του βορρά από το νότο κι η γερμανική οικονομία πήρε τα πρωτεία.
Ο κατάλογος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι πράγματι εντυπωσιακός. Δεν είναι περίεργο που κυριαρχεί η σύγχυση και πολλοί πολίτες αποστασιοποιούνται από την ΕΕ. Ο εθνικισμός βρίσκεται σε άνοδο σε όλη την Ευρώπη. Τι περιθώριο ελπίδας υπάρχει σε ένα τόσο ζοφερό σκηνικό; Παραδόξως, η ελπίδα πηγάζει εν πολλοίς στα ίδια τα σοκ που προκαλεί η κρίση. Οι ταραγμένοι καιροί είναι περισσότερο ευεπίφοροι σε άμεσες και ριζοσπαστικές καινοτομίες σε σχέση με πιο ομαλές περιόδους.
Είναι υποχρεωτικό να υπάρξει μια άμεση, βραχυπρόθεσμη απάντηση στα δεινά της Ευρώπης. Ας υποθέσουμε πως το ευρώ επιζεί (με κάποια εξωτερική βοήθεια), όπως εξακολουθεί να είναι και το πιθανότερο. Σε αυτή την περίπτωση το καλύτερο σενάριο, σε αντίθεση με ότι πολλοί ισχυρίζονται, είναι να διατηρήσει η ευρωζώνη το σύνολο των 17 μελών της, συμπεριλαμβανομένης, εφόσον αυτό αποδειχθεί δυνατό, της Ελλάδας. Αυτό μπορεί μάλιστα να είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ προκειμένου να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις οι κλυδωνιζόμενες χώρες.
Μια πρόσφατη και ενδελεχής έρευνα δείχνει πως η σύγκλιση, που δεν πραγματοποιήθηκε όταν το ευρώ πρωτοδημιουργήθηκε, συμβαίνει τώρα, και μάλιστα με ταχύτατους ρυθμούς. Η μελέτη κατατάσσει τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης όσον αφορά τη συνολική οικονομική τους υγεία και την ταχύτητας με την οποία προσαρμόζουν τις οικονομίες τους. Τα κράτη που χαρακτηρίστηκαν υβριστικά «γουρούνια» (PIGS) συγκαταλέγονται όλα στις πρώτες έξι θέσεις όσον αφορά το ραγδαίο ρυθμό με τον οποίο μεταρρυθμίζονται: ανοίγουν την αγορά εργασίας τους, αυξάνουν τα όρια συνταξιοδότησης, περιορίζουν δαπανηρές κρατικές υπηρεσίες και μειώνουν τη φοροδιαφυγή. Όπως έχουν αποδείξει προηγούμενες πετυχημένες εμπειρίες σε άλλες χώρες, αυτός είναι ο μόνος δρόμος προκειμένου να επιβιώσει ένα αποτελεσματικό κράτος πρόνοιας -το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο».
Η Ελλάδα βρίσκεται στον πάτο των 17 κρατών όσον αφορά τη συνολική κατάσταση της οικονομίας της, αλλά στη δεύτερη θέση όσον αφορά το ρυθμό προσαρμογής της οικονομίας της. Οι συντάκτες της έκθεσης δικαίως επιχειρηματολογούν υπέρ της επείγουσας ανάγκης να μετακινηθεί η σχετική συζήτηση από τη βραχυπρόθεσμη λιτότητα στις μεταρρυθμίσεις που θα βοηθήσουν στη μακροπρόθεσμη παραγωγή πλούτου. Παίρνοντας ως παράδειγμα την Ελλάδα, επιχειρηματολογούν πως η εξωτερική βοήθεια και οι εγχώριες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στη δημιουργία επενδυτικών ευκαιριών και στο άνοιγμα νέων αγορών. Καταλήγουν συμπεραίνοντας πως μετά την -αναντίρρητα επώδυνη- περίοδο της προσαρμογής, τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης μπορεί να εξέρθουν από την κρίση ισχυρότερα από τις ΗΠΑ ή την Ιαπωνία, που δεν προωθούν μεταρρυθμίσεις ανάλογης έκτασης.
Πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν εκφράσει την επιθυμία τους να ενταχθούν στην ευρωζώνη εφόσον ξεπεραστούν τα σημερινά της προβλήματα. Το Ηνωμένο Βασίλειο ανήκει στην ολιγάριθμη ομάδα των κρατών που δεν το κάνουν. Ο υπουργός εξωτερικών της Πολωνίας Ράντσολαβ Σοκόρσκι (Radosław Sikorski) παρατήρησε πως το σύνολο του χρέους του βρετανικού κράτους, των βρετανικών επιχειρήσεων και των νοικοκυριών είναι της τάξης των πολλών εκατοντάδων ποσοστιαίων μονάδων προς το ΑΕΠ της χώρας. «Είστε βέβαιοι πως οι αγορές θα συνεχίσουν να σας ευνοούν;» αναρωτήθηκε. Αν το ευρώ επιβιώσει και η ευρωζώνη επεκταθεί, αυτή είναι μια ερώτηση που η καλά θα κάνει να απασχολήσει τη βρετανική ηγεσία.
Ποια είναι όμως η τύχη της δημοκρατίας σε όλα αυτά; Όσοι ανέλαβαν το ρόλο του σωτήρα της ΕΕ -η 'Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel) και ο Νικολά Σαρκοζί (Nicolas Sarkozy), μαζί με τους «τεχνοκράτες» της Ελλάδας και της Ιταλίας- αγνοούν κατάφορα τις υπηρεσίες λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Ο διάσημος φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας (Jürgen Habermas) δήλωσε απογοητευμένος και πικραμένος από την υπονόμευση της ευρωπαϊκής δημοκρατικής διαδικασίας, που πράγματι συνέβη.
Αλλά σήμερα δε θα υπήρχε μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία από την κατάρρευση του ευρώ -και το χάος που θα ακολουθούσε. Η σταθεροποίηση του ευρώ οφείλει να λειτουργήσει ως γέφυρα για πιο μακρόπνοες αλλαγές -και τροφή για φαντασία. Μια νέα συζήτηση χρειάζεται να απασχολήσει όλη την Ευρώπη, για τα όρια που έχει η παραδοσιακή δομή της ΕΕ (το έλλειμμα δυναμικής ηγεσίας και δημοκρατικής νομιμοποίησης) και το πώς μπορούν αυτά να ξεπεραστούν.Εδώ και καιρό είναι ιδιαιτέρως αντιφατικό που μια οργάνωση που προωθεί δραστήρια τη δημοκρατία σε όλο τον κόσμο πάσχει η ίδια από «δημοκρατικό έλλειμμα».
Ο Anthony Giddens είναι μέλος της Βουλής των Λόρδων, ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου και συγγραφέας.
Πηγή "ppol"
Piraeus Time
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου